Ο Μαύρος Θάνατος

Το 1347 ξεκίνησε στην Ευρώπη μια μεγάλη επιδημία που σκόρπισε τον όλεθρο στις ευρωπαϊκές πόλεις και την ύπαιθρο. Την εποχή εκείνη δεν είχε ανακαλυφθεί ποια ήταν η αιτία της επιδημίας. Σήμερα γνωρίζουμε ότι η νόσος αυτή, που επιστημονικά λέγεται ‘βουβωνική πανώλη’ (πανώλη=πανούκλα), προκαλείται από ένα βακτήριο που μέσω του τσιμπήματος των ψύλλων μεταφέρεται από τρωκτικά, όπως τα ποντίκια, στον άνθρωπο. Τα συμπτώματα περιλαμβάνουν μελανώματα σε διάφορα σημεία του σώματος (απ’ όπου και η ονομασία «Μαύρος Θάνατος»), υψηλό πυρετό, πόνους στα άνω και κάτω άκρα, αιμόπτυση και πρήξιμο των λεμφαδένων. Η εξέλιξη της νόσου, από την εκδήλωση των πρώτων συμπτωμάτων μέχρι τον θάνατο, ήταν υπόθεση τριών-τεσσάρων ημερών. Σήμερα υπάρχει εμβόλιο και θεραπεία για τη νόσο αυτή, όμως κατά τον Μεσαίωνα, οι ιατρικές γνώσεις ήταν πολύ περιορισμένες, ενώ οι σχεδόν ανύπαρκτες συνθήκες υγιεινής και καθαριότητας ευνοούσαν τη μετάδοση της πανώλης.

Η αρρώστια πρωτοέφθασε στην Ιταλία από την Κεντρική Ασία. Σύντομα η Ιταλία μετατράπηκε σε ένα φρικιαστικό τοπίο θανάτου, καθώς λέγεται ότι ο μισός πληθυσμός της υπέκυψε στην ασθένεια. Ο "Μαύρος Θάνατος διέσχισε την Ισπανία, τη Γαλλία, την Αγγλία, τη Γερμανία και το 1349 έφτασε στη Σκανδιναβία και τη Ρωσία. Το 1/3 του πληθυσμού της Ευρώπης, περισσότεροι από 25 εκατομμύρια άνθρωποι, πέθαναν σε διάστημα λίγων δεκαετιών.

Οι δρόμοι πόλεων και χωριών είχαν γεμίσει με πτώματα, ενώ πολλές φορές δεν είχε απομείνει κανένας ζωντανός για να τα θάψει. Όσοι παρέμεναν υγιείς, εγκατέλειπαν τον τόπο τους προσπαθώντας να γλιτώσουν. Οι Αρχές των πόλεων προσπάθησαν να αντιμετωπίσουν την επιδημία απομονώνοντας τους ασθενείς από τους υγειείς και βάζοντας σε καραντίνα τα πλοία που έφθαναν στα λιμάνια. Οι πολίτες προσπαθούσαν με αυτοσχέδιους τρόπους να διώξουν την πανώλη. Πολλοί πίστευαν ότι μεταδιδόταν μέσω του αέρα και προσπαθούσαν να καταπολεμούσαν την ανυπόφορη οσμή που προκαλούνταν από τα πτώματα, νομίζοντας ότι έτσι θα προφυλάγονταν από τη νόσο. Σε κάποιες πόλεις χτυπούσαν τα καμπαναριά των εκκλησιών πιστεύοντας ότι ο δυνατός ήχος θα έδιωχνε την πανώλη. Και φυσικά τα φυλαχτά και τα ξόρκια δεν είχαν τελειωμό.

Κάποιοι πίστευαν ότι η πανώλη ήταν τιμωρία από τον Θεό και αυτομαστιγώνονταν δημοσίως στις πόλεις, θεωρώντας ότι έτσι θα εξιλεώνονταν για τις αμαρτίες του κόσμου, όπως έκανε και ο Χριστός. Ο Πάπας καταδίκασε τις πράξεις αυτές. Μέσα σε αυτή την ατμόσφαιρα θανάτου, ενισχύθηκε η ηθική διαφθορά και οι βαρβαρότητες ιδίως εναντίον των Εβραίων, που θεωρήθηκαν υπαίτιοι για την πανδημία και σφαγιάστηκαν κατά χιλιάδες εκείνη την εποχή στην Ελβετία, τη Γερμανία, τη Γαλλία και την Ιταλία. Τα τεράστια ποσοστά θνησιμότητας προκάλεσαν φυσικά και κρίση στην οικονομία. Οι οφειλέτες πέθαιναν και οι δανειστές τους δεν μπορούσαν να πάρουν πίσω τα χρήματά τους. Τα εργατικά χέρια μειώνονταν δραματικά και υπήρχε τεράστια ζήτηση για τεχνίτες και εργάτες, οι οποίοι ζητούσαν μεγαλύτερους μισθούς. Στην ύπαιθρο ολόκληρα χωριά ξεκληρίζονταν και ερειπώνονταν, ενώ η αγροτική παραγωγή μειωνόταν διαρκώς, αφού δεν υπήρχαν αγρότες για να καλλιεργήσουν τη γη. Ο Μαύρος Θάνατος άγγιξε τους πάντες, πλούσιους ή φτωχούς, και πολλοί πίστευαν ότι θα σήμαινε το τέλος του κόσμου, αφού εκδηλώθηκε μάλιστα πολλαπλές φορές κατά τη διάρκεια του 15ου αιώνα.